Η αγοραφοβία, είναι ένας τύπος αγχώδους διαταραχής. Η αγοραφοβία περιλαμβάνει φόβο και αποφυγή θέσεων ή καταστάσεων που μπορεί να προκαλέσουν πανικό και αισθήματα παγίδευσης, αβοηθησίας ή αμηχανίας. Μπορεί να φοβάστε μια τωρινή ή επερχόμενη κατάσταση. Για παράδειγμα, μπορεί να φοβάστε να χρησιμοποιήσετε τα μέσα μαζικής μεταφοράς, να βρίσκεστε σε ανοιχτούς ή κλειστούς χώρους, να στέκεστε στην ουρά ή να βρίσκεστε σε πλήθος.
Το άγχος προκαλείται από τον φόβο ότι δεν υπάρχει εύκολος τρόπος να δραπετεύσετε ή να ζητήσετε βοήθεια εάν το άγχος γίνει συντριπτικό. Μπορεί να αποφύγετε καταστάσεις λόγω φόβων όπως να χαθείτε, να πέσετε ή να έχετε διάρροια και να μην μπορείτε να πάτε στο μπάνιο. Οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν αγοραφοβία την αναπτύσσουν μετά από μία ή περισσότερες κρίσεις πανικού, προκαλώντας τους να ανησυχούν μήπως έχουν άλλη κρίση. Στη συνέχεια αποφεύγουν τα μέρη όπου μπορεί να συμβεί ξανά.
Η αγοραφοβία συχνά έχει ως αποτέλεσμα να δυσκολευόμαστε να νιώθουμε ασφαλείς σε οποιονδήποτε δημόσιο χώρο, ειδικά όπου συγκεντρώνονται πλήθη και σε τοποθεσίες που δεν είναι γνωστές. Μπορεί να αισθάνεστε ότι χρειάζεστε το σύντροφο, ένα μέλος της οικογένειας ή έναν φίλο, να πάει μαζί σας σε δημόσιους χώρους. Ο φόβος μπορεί να είναι τόσο συντριπτικός που μπορεί να αισθάνεστε ότι δεν μπορείτε να φύγετε από το σπίτι σας.
Η θεραπεία της αγοραφοβίας μπορεί να είναι «προκλητική» γιατί σημαίνει να αντιμετωπίσετε τους φόβους σας. Αλλά με την κατάλληλη θεραπεία – συνήθως μια μορφή θεραπείας που ονομάζεται γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία και φάρμακα – μπορείτε να ξεφύγετε από την παγίδα της αγοραφοβίας και να ζήσετε μια πιο ευχάριστη ζωή.
Αγοραφοβία-Συμπτώματα
Τυπικά συμπτώματα αγοραφοβίας περιλαμβάνουν φόβο για:
- Έξοδο μόνος από το σπίτι.
- Πλήθος κόσμου ή αναμονή στην ουρά.
- Κλειστούς χώρους, όπως κινηματογράφοι, ανελκυστήρες ή μικρά καταστήματα.
- Ανοιχτούς χώρους, όπως χώροι στάθμευσης, γέφυρες ή εμπορικά κέντρα.
- Χρήση μέσων μαζικής μεταφοράς, όπως λεωφορείο, αεροπλάνο ή τρένο.
Αυτές οι καταστάσεις προκαλούν άγχος επειδή φοβάστε ότι δεν θα μπορέσετε να ξεφύγετε ή να βρείτε βοήθεια εάν αρχίσετε να αισθάνεστε πανικό. Ή μπορεί να φοβάστε ότι έχετε άλλα συμπτώματα ενοχλητικά, όπως ζάλη, λιποθυμία, πτώση ή διάρροια.
Επιπλέον:
- Ο φόβος ή το άγχος σας είναι δυσανάλογο με τον πραγματικό κίνδυνο της κατάστασης.
- Αποφεύγετε την κατάσταση, χρειάζεστε έναν σύντροφο για να σας πάει ή αντέχετε την κατάσταση αλλά είστε εξαιρετικά αναστατωμένοι.
- Έχετε μεγάλη αγωνία ή προβλήματα με κοινωνικές καταστάσεις, εργασία ή άλλους τομείς στη ζωή σας εξαιτίας του φόβου, του άγχους ή της αποφυγής.
- Ο φόβος και η αποφυγή σας συνήθως διαρκεί έξι μήνες ή περισσότερο.
Διαταραχή πανικού και αγοραφοβία
Μερικοί άνθρωποι έχουν διαταραχή πανικού εκτός από αγοραφοβία. Η διαταραχή πανικού είναι ένας τύπος αγχώδους διαταραχής που περιλαμβάνει κρίσεις πανικού. Η κρίση πανικού είναι ένα ξαφνικό αίσθημα ακραίου φόβου που φτάνει στο αποκορύφωμά του μέσα σε λίγα λεπτά και πυροδοτεί μια ποικιλία από έντονα σωματικά συμπτώματα. Μπορεί να πιστεύετε ότι χάνετε εντελώς τον έλεγχο, ότι έχετε καρδιακή προσβολή ή ακόμα και ότι θα πεθάνετε.
Ο φόβος μιας άλλης κρίσης πανικού μπορεί να οδηγήσει στην αποφυγή παρόμοιων καταστάσεων ή του τόπου όπου συνέβη σε μια προσπάθεια αποτροπής μελλοντικών κρίσεων πανικού.
Τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Γρήγορο καρδιακό ρυθμό.
- Δυσκολία στην αναπνοή ή αίσθημα πνιγμού.
- Πόνο ή πίεση στο στήθος.
- Ζαλάδα ή ζάλη.
- Αίσθημα τρέμουλο, μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα.
- Εφίδρωση.
- Ξαφνική έξαψη ή ρίγη.
- Στομαχικές διαταραχές ή διάρροια.
- Αίσθημα απώλειας ελέγχου.
- Φόβο του θανάτου.
Πότε να δείτε γιατρό
Η αγοραφοβία μπορεί να περιορίσει σοβαρά την ικανότητά σας να συναναστρέφεστε, να εργάζεστε, να συμμετέχετε σε σημαντικά γεγονότα. Ακόμη σας δυσκολεύει στο να διαχειρίζεστε τις λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής.
Μην αφήνετε την αγοραφοβία να κάνει τον κόσμο σας εμποδίζει από το να ζείτε τη ζωή σας. Καλέστε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας εάν έχετε συμπτώματα αγοραφοβίας ή κρίσεις πανικού.
Διαβάστε σχετικά:Κρίση Πανικού:Συμπτώματα & Αντιμετώπιση
Αγοραφοβία-Αιτίες
Η βιολογία – συμπεριλαμβανομένων των συνθηκών υγείας και της γενετικής – η προσωπικότητα, το άγχος και οι εμπειρίες μπορεί να παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη της αγοραφοβίας.
Παράγοντες κινδύνου
Η αγοραφοβία μπορεί να ξεκινήσει στην παιδική ηλικία, αλλά συνήθως ξεκινά στα τέλη της εφηβείας ή στις αρχές της ενηλικίωσης — συνήθως πριν από την ηλικία των 35 ετών. Αλλά και οι μεγαλύτεροι ενήλικες μπορούν επίσης να την αναπτύξουν. Οι γυναίκες, διαγιγνώσκονται με αγοραφοβία πιο συχνά από ότι οι άντρες.
Οι παράγοντες κινδύνου για αγοραφοβία περιλαμβάνουν:
- Διαταραχή πανικού ή άλλες υπερβολικές αντιδράσεις φόβου, που ονομάζονται φοβίες.
- Ανταπόκριση στις κρίσεις πανικού με υπερβολικό φόβο και αποφυγή.
- Στρεσογόνα γεγονότα της ζωής, όπως κακοποίηση, θάνατος γονέα ή επίθεση.
- Ανήσυχη ή νευρική προσωπικότητα.
Επιπλοκές
Η αγοραφοβία μπορεί να περιορίσει πολύ τις δραστηριότητες της ζωής σας. Εάν η αγοραφοβία σας είναι σοβαρή, μπορεί να μην μπορείτε καν να φύγετε από το σπίτι σας. Χωρίς θεραπεία, μερικοί άνθρωποι μένουν περιορισμένοι στο σπίτι για χρόνια. Εάν σας συμβεί αυτό, ενδέχεται να μην μπορείτε να επισκεφθείτε την οικογένεια και τους φίλους σας, να κάνετε δουλειές ή να συμμετάσχετε σε άλλες καθημερινές δραστηριότητες ρουτίνας. Μπορεί να εξαρτηθείτε από άλλους για βοήθεια.
Η αγοραφοβία μπορεί επίσης να οδηγήσει σε:
- Κατάθλιψη.
- Κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών.
- Αυτοκτονικές σκέψεις και συμπεριφορά.
Πρόληψη
Δεν υπάρχει σίγουρος τρόπος πρόληψης της αγοραφοβίας. Αλλά το άγχος τείνει να αυξάνεται όσο περισσότερο αποφεύγετε καταστάσεις που φοβάστε. Εάν αρχίσετε να έχετε ήπιους φόβους για το να πάτε σε μέρη που είναι ασφαλή, προσπαθήστε να εξασκείτε να πηγαίνετε σε αυτά τα μέρη ξανά και ξανά. Αυτό μπορεί να σας βοηθήσει να νιώσετε πιο άνετα σε αυτά τα μέρη. Εάν είναι πολύ δύσκολο να το κάνετε μόνοι σας, ζητήστε από ένα μέλος της οικογένειας ή έναν φίλο να πάει μαζί σας ή αναζητήστε επαγγελματική βοήθεια.
Εάν αισθάνεστε άγχος πηγαίνοντας σε μέρη ή έχετε κρίσεις πανικού, λάβετε θεραπεία το συντομότερο δυνατό. Λάβετε βοήθεια έγκαιρα για να μην επιδεινωθούν τα συμπτώματα. Το άγχος, όπως και πολλές άλλες καταστάσεις ψυχικής υγείας, μπορεί να είναι πιο δύσκολο να αντιμετωπιστεί αν περιμένετε.
Διάγνωση
Η αγοραφοβία διαγιγνώσκεται με βάση:
Συμπτώματα.
Γίνεται μια σε βάθος συνέντευξη με τον πάροχο υγειονομικής περίθαλψης ή έναν πάροχο ψυχικής υγείας.
Φυσική εξέταση για να αποκλειστούν άλλες καταστάσεις που θα μπορούσαν να προκαλέσουν τα συμπτώματά σας.
Θεραπεία
Η θεραπεία της αγοραφοβίας συνήθως περιλαμβάνει τόσο ψυχοθεραπεία όσο και ιατρική. Μπορεί να χρειαστεί λίγος χρόνος, αλλά η θεραπεία μπορεί να σας βοηθήσει να βελτιωθείτε.
Ψυχοθεραπεία
Η ψυχοθεραπεία, περιλαμβάνει τη συνεργασία με έναν θεραπευτή για να θέσετε στόχους και να μάθετε πρακτικές δεξιότητες για τη μείωση των συμπτωμάτων άγχους σας. Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία είναι η πιο αποτελεσματική μορφή θεραπείας ομιλίας για αγχώδεις διαταραχές, συμπεριλαμβανομένης της αγοραφοβίας.
Πιο συγκεκριμένα, η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία εστιάζει στο να σας διδάξει συγκεκριμένες δεξιότητες για να διαχειριστείτε καλύτερα το άγχος, τις ανησυχίες σας και να επιστρέψετε σταδιακά στις δραστηριότητες σας. Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία είναι συνήθως μια βραχυπρόθεσμη θεραπεία. Μέσω αυτής της διαδικασίας, τα συμπτώματά σας βελτιώνονται καθώς χτίζετε στην αρχική σας επιτυχία.
Μπορείτε να μάθετε:
- Ποιοι παράγοντες μπορεί να πυροδοτήσουν μια κρίση πανικού ή συμπτώματα πανικού και τι τα κάνει χειρότερα.
- Πώς να αντιμετωπίσετε και να διαχειρίζεστε τα συμπτώματα του άγχους.
- Τρόπους για να καταρρίψετε άμεσα τις ανησυχίες σας, όπως το αν είναι πραγματικά πιθανό να συμβούν άσχημα πράγματα σε κοινωνικές καταστάσεις.
- Πώς να προσεγγίσετε καταστάσεις που φοβάστε και αποφεύγετε με σταδιακό, προβλέψιμο, ελεγχόμενο και επαναλαμβανόμενο τρόπο. Γνωστό και ως θεραπεία έκθεσης, αυτό είναι το πιο σημαντικό μέρος της θεραπείας για την αγοραφοβία.
- Εάν δυσκολεύεστε να φύγετε από το σπίτι σας, μπορεί να αναρωτιέστε πώς θα μπορούσατε να πάτε στο γραφείο ενός θεραπευτή. Οι θεραπευτές που θεραπεύουν την αγοραφοβία γνωρίζουν αυτό το πρόβλημα.
Εάν αισθάνεστε «δεμένοι» στο σπίτι λόγω αγοραφοβίας, αναζητήστε έναν θεραπευτή που μπορεί να σας βοηθήσει να βρείτε εναλλακτικές λύσεις για τα ραντεβού στο γραφείο, τουλάχιστον στο πρώτο στάδιο της θεραπείας. Ο θεραπευτής μπορεί να προτείνει να σας δει πρώτα στο σπίτι σας ή να σας συναντήσει σε αυτό που θεωρείτε ασφαλές μέρος. Ορισμένοι θεραπευτές μπορεί επίσης να προσφέρουν κάποιες συνεδρίες μέσω βίντεο, μέσω τηλεφώνου ή μέσω email.
Εάν η αγοραφοβία είναι τόσο σοβαρή που δεν μπορείτε να έχετε πρόσβαση σε φροντίδα, μπορεί να επωφεληθείτε από ένα πιο εντατικό νοσοκομειακό πρόγραμμα που ειδικεύεται στη θεραπεία του άγχους. Ένα εντατικό πρόγραμμα εξωτερικών ασθενών συνήθως περιλαμβάνει τη μετάβαση σε κλινική ή νοσοκομείο για μισή ή ολόκληρη μέρα σε διάστημα τουλάχιστον δύο εβδομάδων για να εργαστείτε σε δεξιότητες για την καλύτερη διαχείριση του άγχους σας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί ένα οικιακό πρόγραμμα. Αυτό περιλαμβάνει παραμονή στο νοσοκομείο για ένα χρονικό διάστημα ενώ λαμβάνετε θεραπεία για σοβαρό άγχος.
Μπορεί να θέλετε να πάρετε έναν έμπιστο συγγενή ή φίλο στο ραντεβού σας που μπορεί να προσφέρει άνεση, βοήθεια και καθοδήγηση, εάν χρειαστεί.
Φάρμακα
Ορισμένοι τύποι αντικαταθλιπτικών χρησιμοποιούνται συχνά για τη θεραπεία της αγοραφοβίας. Μερικές φορές τα φάρμακα κατά του άγχους χρησιμοποιούνται σε περιορισμένη βάση. Τα αντικαταθλιπτικά είναι πιο αποτελεσματικά από τα φάρμακα κατά του άγχους στη θεραπεία της αγοραφοβίας.
Αντικαταθλιπτικά.
Ορισμένα αντικαταθλιπτικά που ονομάζονται εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs), όπως η φλουοξετίνη (Prozac) και η σερτραλίνη (Zoloft), χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της διαταραχής πανικού με αγοραφοβία. Άλλοι τύποι αντικαταθλιπτικών μπορεί επίσης να θεραπεύσουν αποτελεσματικά την αγοραφοβία. Τα αντικαταθλιπτικά χρησιμοποιούνται επίσης για άλλες παθήσεις ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη.
Φάρμακα κατά του άγχους.
Τα φάρμακα κατά του άγχους που ονομάζονται βενζοδιαζεπίνες είναι ηρεμιστικά που, σε περιορισμένες περιπτώσεις, ο πάροχος υγειονομικής περίθαλψης μπορεί να σας συνταγογραφήσει για την ανακούφιση των συμπτωμάτων άγχους. Οι βενζοδιαζεπίνες χρησιμοποιούνται γενικά μόνο σε βραχυπρόθεσμη βάση για την ανακούφιση του άγχους που συμβαίνει ξαφνικά. Επειδή μπορεί να σας δημιουργήσουν εθισμό, αυτά τα φάρμακα δεν είναι καλή επιλογή εάν είχατε μακροχρόνια προβλήματα με άγχος ή προβλήματα με την κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών.
Μπορεί να χρειαστούν εβδομάδες για να βοηθήσει το φάρμακο στη διαχείριση των συμπτωμάτων. Και ίσως χρειαστεί να δοκιμάσετε πολλά διαφορετικά φάρμακα προτού βρείτε αυτό που λειτουργεί καλύτερα για εσάς.
Τέλος, τόσο η έναρξη όσο και η λήξη μιας αγωγής μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες που δημιουργούν δυσάρεστες σωματικές αισθήσεις ή ακόμα και συμπτώματα κρίσης πανικού. Για αυτόν τον λόγο, ο ψυχίατρος/ νευρολόγος, πιθανότατα θα αυξήσει σταδιακά τη δόση σας κατά τη διάρκεια της θεραπείας και θα μειώσει αργά τη δόση σας όταν είστε έτοιμοι να σταματήσετε την αγωγή.
Αντιμετώπιση και υποστήριξη
Το να ζεις με αγοραφοβία μπορεί να κάνει τη ζωή δύσκολη και πολύ περιοριστική. Η επαγγελματική θεραπεία μπορεί να σας βοηθήσει να ξεπεράσετε αυτήν την πάθηση ή να τη διαχειριστείτε καλά, ώστε να μην γίνετε δέσμιοι των φόβων σας.
Μπορείτε επίσης να ακολουθήσετε αυτά τα βήματα για να αντιμετωπίσετε και να φροντίσετε τον εαυτό σας:
Ακολουθήστε το σχέδιο θεραπείας σας. Μιλήστε τακτικά με τον θεραπευτή σας. Εξασκηθείτε και χρησιμοποιείστε τις δεξιότητες που αποκτήθηκαν στη θεραπεία. Επίσης, απαραίτητο είναι να λαμβάνετε τα φάρμακα σύμφωνα με τις οδηγίες.
Προσπαθήστε να μην αποφεύγετε καταστάσεις φόβου. Μπορεί να είναι δύσκολο να πάτε σε μέρη ή να βρίσκεστε σε καταστάσεις που σας κάνουν να νιώθετε άβολα ή που προκαλούν συμπτώματα άγχους. Αλλά το να πηγαίνετε σε όλο και περισσότερα μέρη, μπορεί να τα κάνει λιγότερο τρομακτικά και να μειώσει το άγχος σας. Η οικογένεια, οι φίλοι και ο θεραπευτής σας μπορούν να σας βοηθήσουν να σε αυτό.
Μάθετε δεξιότητες χαλάρωσης και διαλογισμού. Δουλεύοντας με τον θεραπευτή σας, μπορείτε να μάθετε πώς να ηρεμείτε και να χαλαρώνετε. Ο διαλογισμός, η γιόγκα και το μασάζ είναι απλές τεχνικές χαλάρωσης που μπορεί επίσης να βοηθήσουν. Εξασκηθείτε σε αυτές τις τεχνικές όταν δεν είστε ανήσυχοι και στη συνέχεια βάλτε τες σε δράση κατά τη διάρκεια στρεσογόνων καταστάσεων.
Αποφύγετε το αλκοόλ και τα ψυχαγωγικά ναρκωτικά. Επίσης περιορίστε την καφεΐνη. Αυτές οι ουσίες μπορούν να επιδεινώσουν τα συμπτώματα πανικού ή άγχους.
Φροντίστε τον εαυτό σας. Κοιμηθείτε αρκετά, να είστε σωματικά δραστήριοι κάθε μέρα και να τρώτε μια υγιεινή διατροφή, συμπεριλαμβανομένων πολλών λαχανικών και φρούτων.
Εγγραφείτε σε μια ομάδα υποστήριξης. Η συμμετοχή σε μια ομάδα υποστήριξης για άτομα με αγχώδεις διαταραχές μπορεί να σας βοηθήσει να συνδεθείτε με άτομα που αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσει.
Προετοιμασία για το ραντεβού σας
Εάν έχετε αγοραφοβία, μπορεί να φοβάστε ή να ντρέπεστε πολύ να πάτε στο γραφείο του ψυχολόγου. Σκεφτείτε το ενδεχόμενο να ξεκινήσετε με μια βιντεοκλήση ή μια τηλεφωνική κλήση και στη συνέχεια επεξεργαστείτε τα βήματα για τη δια ζώσης συνάντηση. Μπορείτε επίσης να ζητήσετε από ένα έμπιστο μέλος της οικογένειας ή φίλο να έρθει μαζί σας στο ραντεβού σας.
Τι μπορείτε να κάνετε
Για να ετοιμαστείτε για το ραντεβού σας, κάντε μια λίστα με:
- Τυχόν συμπτώματα που έχετε βιώσει και για πόσο καιρό.
- Πράγματα που έχετε σταματήσει να κάνετε ή αποφεύγετε λόγω των φόβων σας.
- Βασικές προσωπικές πληροφορίες, ειδικά κάθε σημαντικό άγχος ή αλλαγές στη ζωή που είχατε τη στιγμή που άρχισαν τα συμπτώματά σας.
- Ιατρικές πληροφορίες, συμπεριλαμβανομένων άλλων παθήσεων σωματικής ή ψυχικής υγείας που έχετε.
- Όλα τα φάρμακα, οι βιταμίνες, τα βότανα ή άλλα συμπληρώματα που παίρνετε και οι δοσολογίες.
Τι να περιμένετε από τον γιατρό σας
Ο ψυχολόγος ή ο σύμβουλος ψυχικής υγείας πιθανότατα θα σας κάνει μια σειρά από ερωτήσεις, όπως:
- Ποια συμπτώματα έχετε που σας απασχολούν;
- Πότε παρατηρήσατε για πρώτη φορά αυτά τα συμπτώματα;
- Πότε είναι πιο πιθανότερο να εμφανιστούν τα συμπτώματά σας;
- Φαίνεται κάτι να κάνει τα συμπτώματά σας καλύτερα ή χειρότερα;
- Αποφεύγετε καταστάσεις ή μέρη επειδή φοβάστε ότι θα προκαλέσουν συμπτώματα;
- Πώς επηρεάζουν τα συμπτώματά σας τη ζωή σας και τους πιο κοντινούς σας ανθρώπους;
- Έχετε διαγνωστεί με κάποια ιατρική πάθηση;
- Έχετε λάβει θεραπεία για άλλες παθήσεις ψυχικής υγείας στο παρελθόν; Εάν ναι, ποια θεραπεία ήταν πιο χρήσιμη;
- Έχετε σκεφτεί ποτέ να βλάψετε τον εαυτό σας;
- Πίνετε αλκοόλ ή χρησιμοποιείτε ψυχαγωγικά ναρκωτικά; Πόσο συχνά?
Να είστε έτοιμοι να απαντήσετε σε ερωτήσεις, ώστε να έχετε χρόνο να μιλήσετε για ό,τι είναι πιο σημαντικό για εσάς.
Γενικά, οι διαταραχές άγχους είναι ευρέως διαδεδομένες στο σύγχρονο κόσμο. Αυτό που χρειάζεται να θυμάστε είναι ότι είναι πλήρως αντιμετωπίσιμες και θεραπεύσιμες.
